[ Pobierz całość w formacie PDF ]

wania, okazywanie taktu pedagogicznego oraz samoocena i samokon-
pożądane zmiany (W. Okoń, 1987, s. 177). Formy wychowania uważa się
trola osób zajmujących się wychowaniem i nauczaniem profesjonalnie
niejednokrotnie za bliżej skonkretyzowane sposoby postępowania wy-
(por. M. A
obocki, 1985a). Są to także m.in.: uwzględnianie różnic indy-
chowawczego, czyli są one bardziej szczegółowym, a niekiedy wręcz
widualnych dzieci i młodzieży (K. Kuligowska, 1975; T. Lewowicki,
drobiazgowym opisem metod wychowania, ukazują praktyczne ich za-
1975), liczenie się z ich potrzebami psychicznymi (H. Filipczuk, 1980;
stosowanie w działalności pedagogicznej.
N. Han-Ilgiewicz, 1963), wykorzystanie zjawisk dynamiki grupowej
Przedstawione niżej formy pracy wychowawczej, ujęte w kategorie,
w procesie wychowania (M. A
obocki, 1985b; S. Skiba, 1980).
to podział umowny. Wydaje się, iż pozwala on zorientować się w różno-
rodności i wielości możliwych do praktycznego zastosowania sposobów
pracy wychowawczej.
1. Formy organizowania współżycia i współdziałania
Zarówno nauczyciele, jak i wychowawcy stają niejednokrotnie przed
koniecznością rozwiązywania nabrzmiałych w klasie lub grupie wycho-
wawczej problemów za pośrednictwem samych dzieci i młodzieży.
Problemy te dotyczą najczęściej niepożądanych z wychowawczego pun-
ktu widzenia przejawów współżycia i współdziałania wśród wycho-
wanków. Nie rozwiązane w porę, mogą zaciążyć na ogólnej atmosferze
wychowawczej i prowadzą konsekwentnie do dezorganizacji stosunków
94 V. Wybrane formy pracy wychowawczej 1. Formy organizowania współżycia i współdziałania 95
międzyludzkich w społeczności dziecięcej czy młodzieżowej, za którą
- podawać pomysły w sposób w miarę zwięzły, bez próby ich ocenia
ponosimy, jako wychowawcy, współodpowiedzialność. Dlatego rozwią-
nia i bez jakichkolwiek krytycznych uwag;
zanie tego rodzaju problemów jest sprawą kapitalnej wagi. Jest ono tym
- wypowiadać wszelkie pomysły, jakie przychodzą na myśl, zwłasz
skuteczniejsze, w im większym stopniu angażuje się w nie ogół klasy lub
cza te najbardziej oryginalne i fantastyczne;
grupy wychowawczej, z którą mamy do czynienia. Zaangażowanie takie
- zadbać o liczbę pomysłów, ponieważ im jest ich więcej, tym wię
umożliwia zastosowanie różnych form organizowania współżycia
ksze jest prawdopodobieństwo sukcesu;
i współdziałania. Należą do nich formy oddziaływań werbalnych, takie
- nie ograniczać się wyłącznie do własnych pomysłów, lecz rozwijać
jak burza mózgów, sondaż opinii o wychowanku i technika swobod-
i modyfikować pomysły wysuwane przez innych (Z. Pietrasiński, 1975,
nych tekstów, a także formy oddziaływań niewerbalnych, na przykład
s. 242).
trening relaksacyjny i technika ekspresji plastycznej.
Drugi etap burzy mózgów obejmuje zgłaszanie pomysłów w związ-
Burza mózgów, jako jedna z form oddziaływań werbalnych, po-
ku z postawionym wcześniej problemem. Zgłasza się je ustnie, ale nie
lega na umożliwianiu dzieciom i młodzieży zgłaszania w sposób całko-
wyklucza się formy pisemnej, jako wyniku pracy w zespołach. Pomysły
wicie swobodny i nieskrępowany własnych pomysłów w jakiejś spra-
zapisane odczytuje się wobec całej klasy lub grupy wychowawczej.
wie. Zakłada się przy tym świadome i celowe unikanie natychmiastowe-
Podczas trzeciego etapu burzy mózgów uczestnicy ustosunkowują
go oceniania lub komentowania zgłaszanych pomysłów. Chodzi o to,
się do zgłoszonych pomysłów. Następuje to najczęściej dopiero naza-
aby nie eliminować przedwcześnie pomysłów oryginalnych i wartościo-
jutrz lub póz
niej, aby dać możliwość głębszego zastanowienia się nad
wych, nie mieszczących się w utartych sposobach widzenia omawianych
ostateczną ich oceną.
wspólnie spraw. Zaleca się nawet podsuwanie pomysłów niefortunnych
Sondaż o p i n i i o wychowanku stanowi próbę uprzystę-
i jałowych w nadziei, iż mogą okazać się użyteczne w warunkach życia
pnienia mu tego, co sądzą o nim jego koledzy. Przewiduje się, że dzięki
szkolnego lub zakładowego.
temu jest on w stanie zrekonstruować własny obraz o samym sobie
Zgodnie z zaleceniami A. F. Osborna (1953), burza mózgów może
i krzywdzące go opinie, podzielane przez klasę albo grupę. Udział
przebiegać w trzech następujących po sobie etapach. Pierwszy stanowi
w sondażu jest całkowicie dobrowolny. Może mu się poddać każdy
fazę wstępną, podczas której ustala się i formułuje problem, jaki pragnie
chłopiec i każda dziewczyna w wieku powyżej 11-12 roku życia. Wy-
się rozwiązać, i zapoznaje się uczestników z zasadami zgłaszania pomy-
klucza się tu wszelkie sankcje i zobowiązuje wszystkich do pełnej dys-
słów. Problem formułuje się w postaci ogólnego pytania, np.: jak powin-
krecji na temat zgłoszonych opinii i ocen.
niśmy zachowywać się na lekcji? Pytanie takie wymaga uszczegółowie-
Sondaż taki odbywa się w czterech kolejnych etapach. W pierwszym
nia przez dodatkowe pytania, odnoszące się do konkretnych okoliczności
informuje się uczestników o ogólnych założeniach przeprowadzanego
i warunków. Można by więc kolejno zapytać o pożądane sposoby za-
sondażu i o jego przebiegu. W drugim uczestnicy mówią o tym, co nie
chowania się podczas rozpoczęcia zajęć lekcyjnych, sprawdzania zadań
podoba się im w zachowaniu ocenianego kolegi, a w trzecim mówią
domowych lub odpytywania na stopnie, omawiania nowego tematu
o tym, co im się w jego zachowaniu podoba. W czwartym wychowawca
i zakończenia lekcji (por. K. H. Hoover, P. M. Hollingsworth, 1975,
wspólnie z najbardziej aktywnymi uczestnikami ustala i następnie zgła-
s. 190; 1978, s. 103). Pytania tego typu zaleca się formułować za pomocą
sza wnioski końcowe. Wnioski pozwalają na uświadomienie sobie
takich spójników, jak: gdzie, dokąd, co, dlaczego, kiedy, kto i jak. Stawia
charakterystycznych cech ocenianego kolegi, dzięki którym da się on lu-
je na ogół wychowawca, korzystając także z sugestii wychowanków. Py-
bić, a także jego braków i błędów, na które powinien zwrócić szczególną
tania zapisuje się na tablicy lub udostępnia na kartkach. Z kolei podaje
uwagę. Ważne jest też zasugerowanie możliwości wspomagania go
się do wiadomości obowiązujące podczas burzy mózgów zasady zgła-
przez grupę, a także wyrażenie przekonania ogółu jego kolegów, że nie
szania pomysłów. Postuluje się, aby:
zawiedzie ich oczekiwań.
97
1. Formy organizowania współżycia i współdziałania
96 V. Wybrane formy pracy wychowawczej
relaksacyjnymi w opracowaniu J. Aleksandrowicza i S. Cwynara (1962).
Okazuje się, że ocenianemu koledze w rekonstruowaniu własnego
Opis ich można znalez
ć także w książkach S. Grochmala (1987), S. Sieka
obrazu o sobie najbardziej pomagają opinie pozytywne. Dlatego też nie-
(1986), J. Strojnowskiego (1985) i A. Szyszko-Bohusza (1979).
kiedy należy świadomie rezygnować z sondowania opinii negatywnych,
W praktycznym stosowaniu treningu relaksacyjnego jest ważne, aby
zwłaszcza w przypadku dzieci uznawanych za zdecydowanie nieprzy-
zapoznać się z jego wielowiekową tradycją oraz korzystnym wpły-
stosowane społecznie, a więc nadmiernie aktywne lub przesadnie bierne
wem na stan zdrowia i samopoczucie, w tym zwłaszcza odprężenie
(por. M. A
obocki, 1989, s. 26-30).
określonych grup mięśni i redukowanie przykrych napięć emocjonal-
Technika swobodnych tekstów, zwana także techniką
nych. Skuteczność zastosowania treningu relaksacyjnego zależy rów-
ekspresji słownej lub techniką twórczości literackiej (por. W. Frankie-
nież od przestrzegania obowiązujących zasad. Postulują one: utrzy-
wicz, 1983) i poetyckiej (por. H. Semenowicz, 1973), umożliwia swobod-
manie ciała w wygodnej i nieruchomej pozycji; zwolnione, swobodne [ Pobierz całość w formacie PDF ]