[ Pobierz całość w formacie PDF ]
społecznego i ścigały przestępców, zwłaszcza zaś zabójców. Zaliczane do
bóstw podziemnych.
47
Ereb, jedna z nazw królestwa podziemnego. Erebem nazywano już
to całe królestwo podziemne, już to tę część, w której miały przebywać
dusze bezbożnych. Chaosem nazywano pierwotny stan wszechświata, gdy
żywioły były jeszcze przemieszane ze sobą. Chaosem nazywano również
bóstwo podziemne, które zrodziło Ereb i Noc. Tartarem nazywali Grecy
najniższą część królestwa podziemi, gdzie przebywali ci, którzy dopuścili
się występków najbardziej odrażających.
48
Autor wymienia tych, których mitologia umieściła w Tartarze: Da-
naidy, mężobójczynie, które w noc poślubną zgładziły swoich mężów,
skazane na napełnianie wodą beczki bez dna; Tantal skazany na wiekuistą
mękę głodu i pragnienia za to, że ugościł bogów podając im w potrawie
ciało swojego syna; Tytios, gigant, skazany na rozdzieranie przez sępy
jego wątroby za to, że chciał zbeszcześcić matkę Apollina i Artemidy;
Syzyf, za liczne oszustwa, jakich się dopuścił wobec bogów, skazany na
jałową pracę wtaczania na szczyt góry ciężkiego głazu, który mu się wciąż
wymykał z ręki i spadał na dół.
49
J. Souilhe zauważa, że autor Aksjochosa nie odróżnia Mścicielek od
Erynii (s. 134).
SYZYF
1
Być może, iż tu jest mowa o Stratoniku, słynnym kitarzyście, który
pisał również satyry.
2
To by wyjaśniało, co rozmówca w dialogu miał na myśli, gdy mówił,
że Stratonik popisywał się słowem i czynem, gdyż jako muzyk mógł swój
wykład ilustrować grą na kitarze. Wiadomo jednak, że i sofiści nie tylko
popisywali się mowami., lecz również przechwalali się swoimi umiejętnościami
w zakresie rzemiosł (Platon, Hippiasz mniejszy, 368 B-C).
3
Archontowie, urzędnicy państwowi, w szczególności ci, którzy sprawo-
wali najwyższe urzędy. W różnych państwach i miastach greckich różny
był zakres władzy archontów. W Atenach archontowie byli wybierani
i sprawowali władzę przez czas ograniczony.
4
Farsalos, miasto w południowej Tesalii, wsławione pózniej zwycięstwem
Cezara nad Pompejuszem.
O Syzyfie z Farsalos wspomina historyk Teopompos. O tym Syzyfie
wiadomo tylko tyle, że żył współcześnie z Filipem Macedońskim.
6
Sokrates chce ograniczyć rozważania do samego pojęcia obradowania,
pozostawiając na boku bardziej złożone pojęcia, które są znaczeniami
wyrażeń: dobrze radzić, zle radzić, pięknie radzić i tym podobnych.
6
Gra w cetno-licho. Słowo cetno znaczyło w języku staropolskim liczbę
parzystą, licho liczbę nieparzystą. Prostą zasadę tej gry wyjaśnia w dia-
logu Sokrates.
7
Kallistratos, imię częste u Greków. Arystoteles rozpatrując ten sofizmat
podaje przykładowo imię Koriskos (O dowodach sofistycznych, Warszawa
1978, s. 295).
8
Mowa o twierdzeniu Pitagorasa. Sokrates wskazuje tu, że uczeni w za-
kresie geometrii wiedzą, iż dany odcinek jest przekątną, lecz nie wiedzą,
jaki jest jego wymiar względem boku kwadratu.
9
Jest to tak zwany problem z Delos, gdyż według legendy Ateńczycy
zwrócili się do wyroczni Apollina na Delos z zapytaniem, co mają uczynić,
aby bogowie uwolnili Ateny od szalejÄ…cej tam zarazy. Otrzymali odpowiedz,
aby zbudowali ołtarz sześcienny, który by miał objętość dwa razy większą
niż ołtarz sześcienny znajdujący się w świątyni na Delos (L. W. H. Hull,
History and Philosophy of Science, London 1959, s. 47-48). Ateńczycy nie
zdołali tego zrobić, gdyż nie umieli obliczyć pierwiastka trzeciego z 2.
10
Najstarsi filozofowie greccy zajmowali się zwłaszcza zagadnieniami
przyrody: skÄ…d rzeczy biorÄ… poczÄ…tek, dokÄ…d powracajÄ…, jaka jest natura
ciał niebieskich, ich wielkości, odległości i ruchy (Cycero, Rozmowy tusku-
lańskie, 5, 4, 10). Sokrates uznawał badanie tych rzeczy za bezużyteczne,,
oddawał się natomiast badaniu zagadnień etycznych.
11
Tak zwana szkoła megarejska. założona przez Euklidesa z Megary,
uprawiała erystykę, czyli umiejętność prowadzenia sporów i przekonywania
nie dla szukania prawdy, lecz dla samego spierania siÄ™.
12
Arystoteles rozróżnia trzy rodzaje rozpraw: naradę, dochodzenie i dowód,
z których pierwsza dotyczy przyszłości, drugie przeszłości, trzeci terazniej-
szości. Według Arystotelesa narada ma albo nakłonić do czegoś, albo odstrę-
czyć od czegoś (Retoryka, 1, 3, 1358 b 13 nn.). Autor Syzyfa każe Sokratesowi
unicestwić tu celowość narady.
13
Ponieważ według rozumowania Sokratesa sprawność doradców trzeba
by sprawdzać tak, jak się sprawdza sprawność łuczników, iż wyborny ugodzi
w cel, lichy chybi, przeto wydaje siÄ™, że spoÅ›ród znaczeÅ„ sÅ‚owa ÄųǬ½µ¹½
tu najwłaściwsze jest ugodzić, gdyż doradcy mają niejako brać na cel coś, co
należy do przyszłości.
ERYKSJAS
1
Krużganek Zeusa Oswobodziciela był niedaleko krużganku archonta
króla i otrzymał nazwę od sąsiadującego z nim posągu Zeusa Oswobodzi-
ciela w dzielnicy Aten, Keramejkos. Ateńczycy ustawili posąg Zeusa Oswo-
bodziciela jako wotum wdzięczności za zwycięstwo nad Persami.
2
Eryksjas, osobistość znana jedynie z tego dialogu. Steiria, jeden z demów
(gmin) Attyki.
3
Kritias, polityk ateński, który się zle zapisał w pamięci Ateńczyków
jako jeden z trzydziestu tyranów.
4
Erasistratos tu wymieniony był prawdopodobnie jednym z trzydziestu
tyranów.
5
Fajaks, stryj Erasistratosa, był politykiem w okresie wojny pelopones-
kiej.
6
Megara, miasto położone między Zatoką Koryncką i Zatoką Sarońską,
na zachód od Aten.
7
W czasie wojny peloponeskiej Ateńczycy dążyli do opanowania Sy-
cylii, aby uniemożliwić dostawy zboża z Sycylii na Peloponez. Przeciw tym
zakusom Ateńczyków wystąpiły niekióre miasta sycylijskie, którym prze-
wodziły Syrakuzy. Rozmowa, która jest treścią tego dialogu, mogłaby się
więc toczyć w latach przygotowań do wyprawy sycylijskiej; a więc w latach
421-415.
8
Autor ma na myśli Greków, którzy zamieszkiwali liczne kolonie greckie
na Sycylii i w Italii Południowej.
9
Grecy nazywali Wielkim Królem króla perskiego i sławili jego ogromne
bogactwa.
10
Pulytion, bogacz ateński, jeden z przyjaciół Alkibiadesa Wielkiego.
Właśnie w domu Pulytiona urządzono ową niesławną parodię misteriów,
czyli tajemnych obrzędów religijnych, która stała się pózniej przyczyną
upadku Alkibiadesa.
11
Pentelikon, góry w Attyce na północny wschód od Aten. Z marmurów,
które wydobywano w tych górach, zbudowano Partenon i Propyleje w Ate-
nach
12
Kallias, syn Hipponikosa bogacz ateński, sławny z rozrzutności.
13
Eryksias, widocznie uczeń sofistów, upatrywał w dyskusji coś podob-
nego do gry w szachy lub warcaby, w której zwycięża ten, kto jest bardziej
przebiegły.
14
Najpierw sofiści, pózniej sceptycy głosili, że żadne twieidzenie nie
jest bardziej prawdziwe niż fałszywe
15
[ Pobierz całość w formacie PDF ]