[ Pobierz całość w formacie PDF ]
historycy i biografowie, nawet w największym zbrodniarzu powstawały wyrzuty sumienia,
a żaden święty nie był nieskalany. Fakty te potwierdzają tezę Ingardena i obalają
przywołany zarzut.
Podsumowując, Ingarden trafnie określa naturę ludzką jako życie pomiędzy
zwierzęcością a wartościami. Każdy z nas dramatycznie doświadcza napięcia wywołanego
przez owo pomiędzy . Atutem koncepcji Ingardena jest to, że bardzo dobrze oddaje ona
osobiste doświadczenie każdego człowieka. Poza tym omawiany filozof unika skrajności,
w jaką wpadają naturaliści (dostrzegając w nas wyłącznie życie biologiczne) oraz
spirytualiści (zapominający o naszych zmaganiach z własną cielesnością).
40
B. Przykładowe zadanie wypracowanie (30 pkt)
Temat: Czy ma rację Kant, twierdząc, że jedyną naprawdę dobrą rzeczą jest
dobra wola?
Przeczytaj uważnie tekst, dokonaj jego analizy, a następnie w formie wypracowania
zajmij stawisko wobec głównej tezy. Pisząc wypracowanie, kieruj się następującymi
poleceniami:
Polecenia wyznaczajÄ…ce strukturÄ™ wypracowania:
(1) zrekonstruuj tezÄ™ Kanta;
(2) zdefiniuj występujące w niej terminy;
(3) wybierz jedną z następujących opcji:
(a) akceptacja tezy Kanta,
(b) modyfikacja tezy Kanta,
(c) odrzucenie tezy Kanta;
(4) uzasadnij swój wybór,
(a) podajÄ…c co najmniej jeden argument na jego rzecz,
(b) rekonstruując co najmniej jeden zarzut, jaki można by sformułować przeciw twojemu
stanowisku,
(c) obalajÄ…c ten zarzut;
(5) podsumuj całość.
Immanuel Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności
Nigdzie w świecie, ani nawet w ogóle poza jego obrębem, niepodobna sobie
pomyśleć żadnej rzeczy, którą bez ograniczenia można by uważać za dobrą, oprócz
jedynie dobrej woli. Rozsądek, dowcip, władza sądzenia i jak tam się jeszcze mogą
nazywać talenty umysłu, albo odwaga, stanowczość, stałość w postanowieniu, jako
przymioty temperamentu, są bez wątpienia pod niejednym względem dobre i pożądane,
mogą jednak stać się także nadzwyczaj złe i szkodliwe, jeżeli nie jest dobrą wola, która
ma z tych darów przyrody robić użytek i której właściwa istota zwie się przeto
charakterem. Tak samo rzecz się ma z darami szczęścia. Władza, bogactwo, dobre
imię, nawet zdrowie i cała pomyślność i zadowolenie ze swego stanu pod nazwą
szczęśliwości wytwarzają śmiałość, a przez to często także zuchwalstwo, jeżeli nie ma
dobrej woli, która ich wpÅ‚yw na umysÅ‚ (Gemüt), a stÄ…d także caÅ‚Ä… zasadÄ™ postÄ™powania,
prostuje i robi ogólnie celową; nie mówiąc o tym, że rozumnemu i bezstronnemu widzowi
nie może nigdy podobać się nawet widok ustawicznego dobrego powodzenia istoty, której
nie zdobi żaden rys czystej i dobrej woli. Zdaje się więc, że dobra wola stanowi nawet
warunek tego, by [człowiek] był godny szczęścia.
(Immanuel Kant, początek Uzasadnienia metafizyki moralności)
Zadanie sprawdza umiejętność krytycznej analizy tekstu filozoficznego zarówno
w aspekcie rekonstrukcyjnym, porównawczym (konfrontacyjnym) i dyskusyjnym (obszar
II standardów wymagań egzaminacyjnych) oraz umiejętność sformułowania rezultatów
analizy w postaci spójnego tekstu własnego (obszar III standardów wymagań
egzaminacyjnych).
41
Przykład poprawnej odpowiedzi został sformułowany w postaci przykładowego
wypracowania ocenionego na maksymalną liczbę punktów. W ocenie wypracowania
bierze się pod uwagę nie tylko zrozumienie tekstu i poprawność merytoryczną
argumentacji, ale i znajomość wynikających z tekstu i tematu pojęć, logikę wywodu oraz
poprawność kompozycji i języka. Zadanie będzie oceniane zgodnie z kryteriami oceniania
zamieszczonymi w rozdziale Struktura i forma egzaminu (w Zasady oceniania egzaminu).
Przykładowe wypracowanie:
Wstępna lektura tekstu Kanta pozwala streścić jego tezę następująco: jedyną
rzeczą dobrą jest dobra wola. Dokładna analiza prowadzi mnie jednak do przekonania, że
teza Kanta jest mocniejsza. Po pierwsze, według niego dobra wola nie tyle jest jedyną
dobrą rzeczą, ile jest jedyną dobrą rzeczą bez ograniczenia , czyli bezwzględnie, sama
w sobie, a nie ze względu na coś innego. Po drugie, dobra wola nie tylko faktycznie jest
jedyną bezwzględnie dobrą rzeczą, ale także nie można sobie nawet pomyśleć, by mogło
być inaczej. Po prostu: tak jest i musi być! Po trzecie, dobra wola ma podane wyżej
cechy nie tylko w naszym świecie, ale i poza jego obrębem . Znaczy to chyba, że dobra
wola musi być jedyną bezwzględnie dobrą rzeczą także w rzeczywistości
nadprzyrodzonej, o której mówi religia.
Uznanie lub odrzucenie tezy Kanta zależy od tego, co rozumiemy przez dobrą
wolÄ™ . W etyce Kanta wola jest dobra, gdy podporzÄ…dkowuje siÄ™ rozumowi
i dyktowanemu przez rozum prawu moralnemu. Jeśli tak, to dobra wola nie może być
dobra sama w sobie, bo zależałaby w swej dobroci od dobroci rozumu lub prawa. Sądzę
jednak, że w przytoczonym fragmencie Kant rozumie dobrą wolę inaczej, tak jak ją
czujemy na co dzień. Mam dobrą wolę, gdy jestem do kogoś lub czegoś pozytywnie
nastawiony. W takim sensie bezwzględnie dobra może być tylko wola. Wszelkie inne
dobra przecież, na przykład pieniądze, nie są dobre same z siebie. Za pomocą pieniądza
można komuś pomóc, a można też go zniszczyć.
Zgadzam się więc z Kantem, że jedyną bezwzględnie dobrą rzeczą jest dobra
wolą. Przecież wszystkie przedmioty materialne nazywamy dobrymi tylko wtedy, gdy
służą czemuś dobremu: są więc one co najwyżej względnie dobre. Nie będę tego rozwijał,
gdyż to jest oczywiste. Wspomniałem zresztą wyżej o pieniądzach (Kant zaś pisze
o bogactwie). Ciekawsze będzie zastanowić się nad wymienianymi przez Kanta talentami
umysłu i darami szczęścia . Przykładem pierwszych jest umiejętność opowiadania
dowcipów, a drugich zdrowie. Otóż dowcip sam w sobie nie jest dobry, ani zły: może
być wyrazem życzliwości lub złośliwości w zależności od tego, jaka wola nim kieruje.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]